U PARTITU DU MANCIA MANCIA

commedia brillante in due atti di

Rocco Chinnici




JANU capu famigghia
TERESA mugghieri
SANTUZZA figghia
P. LUIGI parrucu
RAZIA vicina
MARIANU figghiu di Razia
TURI cuncurrenti a sinnacu
ROSINA mugghieri
CLAUDIO figghiu
GAITANU cumpari di Janu


Vita di paese, ricca di colpi di scena per le elezioni a sindaco di Sebastiano, un ignorantone della politica, ma un segace filibustiero che va alla ricerca dei proprii interessi pur mettendosi contro la moglie dagli ideali sinceri. Ma… ahimè, la “corsa” a sindaco a nulla gli è valsa, perché…


JANU
(Con la fascia dei lavori in corso faavanti e indietro, attegiandosi da sindaco, cattedratico, facendo un breve comizio) Vota e fai votare: “u partitu du mancia mancia”; cu è dintra è dintra e cu è fora s’arrancia! E ora che siete venuti in questa piazza, votate tutti Janu Visazza! Eh, chi dici, comu ci vaju?

TERESA
Ma va levati ssa fascia! puddicinédda ca nun si avutru! E bandìa puru! Havi a fari u sinnacu, havi a fari!

JANU
Chi è, nun ti piaci sta fascia? O ‘un ti piaciu ju comu sinnacu?

TERESA
Tutti ru’ cosi.

JANU
E sintemu, sintemu u picchì.

TERESA
Ah, vo sapiri macari u picchì!

JANU
E certu!

TERESA
U primu picchì è chiddu ca a tia... e a ss’amici tò, fussi cosa d’attaccarivi a tutti sulu pi aviri fattu ssa lista… passata di stracqua quagghi! Chissa lista è? Chissa ‘n’associazioni a delinquiri è! Oh, nun ci nn’è unu, dicu unu chi nun ha avutu a chi fari cu a giustizia! E nno mentri, chi l’autru picchì è, chi a fascia di sinnacu l’avissi a purtari ‘na pirsuna onesta, pulita, e no genti comu a tia chi mancu è bona pi cumpagnu di prucissioni. A fascia è ‘na cosa chi ‘mbillisci l’unuri; mintilla a tia è spricata, è comu mettiri un frak ‘o ‘n purceddu chi ‘o primi pantànu d’acqua lorda chi vidi, pigghia e si ci jietta dda dintra.

JANU
Grannissima tappinàra chi nun si autru! Chissu mi dici? ‘Nca va, ca s’arrivu a mettiri pedi ‘o cumuni, è fari ‘na liggi pi l’emancipazione dell’uomo chi ve fari liccari lugna a tutti chiddi comu a tia chi hannu a lingua longa! Viditi comu pigghiaru campu sti quattro fimmini sfasciallitti. Menu mali chi me figghia nun ci pigghiò propriu di tia. Comu veni a sapisci chi sugnu sinnacu, chidda pigghia u primu aeriu pa cuntintizza! (Pensa alla sua figliola lontana, in collegio al nord a studiare) Figghiuzza mia bedda tutta casa e chiesa; nun sapi spiccicari ‘na parola di cchiù, tutta chi si vriogna, e tu… sarvaggia! Comu, avissi di chi priariti puru tu a essiri mugghieri du sinnacu! Sintiriti diri: sindachessa!

TERESA
E ci torna! Fussi pi mia ‘nn’avissi di stari friscu, e spiramu ‘nveci pi tia chi carchidunu u votu tu dugna, si nno diventi u puddicinedda du paisi: “a Janu u varberi, nun ci desi mancu u votu sò mugghieri!”

JANU
Comu, comu! Chi senti diri ca... pi ddavveru nun mu duni u votu?

TERESA
(Animatamente) U votu? Cca tu dugnu! U votu è ‘na cosa seria! Pi nun diri sacra. O pinsavi d’attruvari a ssi quattru cucuzzuna, ca si ‘nghiuttinu ssi sturielli ca ci ‘mbrogghi e ti dunanu u votu. E nun muntuari cchù a to figghia, chi mancu si degnu di numinalla! Chidda è un anciuleddu (impietosita), un anciluleddu chi sicuramenti penza sempri a so mamma; o... cridi di cummuvirimi!
JANU
Propriu a ti pensa! Chidda havi sempri ‘n bucca: papà! Ah, si fussi cca nni stu mumentu, a sintiriti diri chi nun mi duni u votu!

TERESA
E ‘nsisti! E lassila stari a criatura ti dissi, ca nun mi convinci propriu! Cu sapi chi fa ‘nna stu mentri... nuccintedda. Pi forza a Milanu appi a jri? Nun c’era nautru istitutu ‘n Sicilia?

JANU
Comu, fusti tu a dirimi di mannalla a Milanu!

TERESA
Veramenti fu Patri Luigi, chi nni cunsighiò ssu Istituto, dissi chi è u megghiu chi c’è unni tutta l’Italia: Istituto delle Pie Sorelle Carmelitane. Dici chi dda i studenti... tutti fimmini, nun nescinu mancu u nasu fora da porta, e si nescinu u fannu cu i sorelli monachi anziani di l’Istitutu stissu.

JANU
Pi cumpagnia, sulu pi cumpagnia; picchì nun havi bisognu nostra figghia di essiri cuntrullata, chidda diventa russa sulu alla prisenza di genti chi nun canusci. Figghiuzza bedda, ora ci voli: ”casa e chiesa, chiesa e casa! E nun putiri aviri u piaciri d’avilla cca nni stu mumentu. Ah, idda è sicuru ca u votu mi l’avissi datu! E m’avissi puru statu vicina.

TERESA
Ancora! Tu, e ss’avutri bannéri di cannavazzu comu a tia putiti sulu rapprisintari ‘gnurànza, picchì è chistu chiddu ca produci stu paisi: ‘gnuranza, ‘gnuranza orba e nenti cchiù! E nun muntuari cchiù a to figghia ti dissi, chi mancu si degnu di numinalla. Tu fa sti discursa di... sinnacu, picchì sta unni stu paisi; prova a falli ‘nno ‘mpaisi unni a genti ragiuna ca so testa, nun ti cacassiru propriu, ne a tia e ne mancu a ssi quattru lagnusazza d’amici to, avutru chi sinnacu e sinnacu! Ju vi mannassi a spaccari petri, avutru chi!

JANU
(Ha paura che qualcuno possa sentire) Chi ti siccassi a lingua! Ca chiudi ssa vuccazza di vanedda e parra cchiù soru! Chi ponnu pinsari si veninu crienti e ti sentinu fari sti discursa?

TERESA
E ci torna! Ju gridu quantu vogghiu e quannu mi pari e piaci! A ringraziari a Diu, tu e ss’avutri alliati chi ha, chi a genti unni stu paisi nun è abituata a pinsàri, anzi nun penza propriu, e putiti fari e sfari chiddu ca vuliti; è chista a vostra veru forza: ‘a ‘gnuranza di sta genti.

JANU
Ma viditi chi scilinguagnulu! Chi ti sviluppò a scienza tuttu ‘nta ‘na vota, o puru sta notti durmisti cu culu all’aria e...

TERESA
E... ‘nzoccu? E va levati ss’avutra cosa c’ha misu ‘o coddu ti dissi, munzeddu di fumeri chi nun si avutru!

JANU
Tu ancora nun ha caputu nenti: ‘Ntantu chista è la nova fascia di sinnacu, e sta a significari che il sindaco travagghia per la gente. (Bussano). Va vidi cu è cchiù tostu, babbasunazza ca si.

TERESA
Chi è, ti facisti u porta borsa, già? (Ironica) Havi a travagghiari pi la genti! E nun si mancu bonu di japriri a porta. Stocchiti lu coddu e va vidi cu è, chiuttostu! (Va ad aprire).

JANU
(Entra il parroco) Oh, parrinu! Comu mai a sta ura? S’havi forsi di fari a varva, o…

PADRE LUIGI
Lasssila perdiri a varva, nun è pi chissu chi mi trovu cca. Ju vinni… (A Teresa) Teresa, chi dici Santuzza? Scrivi, scrivi? Ah, chi figghiola educata! Santuzza di nomi e Santuzza di fatti! Mi pari chi s’avissi a lauriari ‘ntra quarchi jornu, o sbagghiu?

TERESA
U misi chi trasi, u misi chi trasi si laurea, patri Luigi! E finarmenti avemu un dutturi ‘nfamighia; no (indicando il marito) stu... zaurru cca!

P. LUIGI
Facisti bonu accittari u me cunsigghiu; troppu timida è a criatura, e fu megghiu chi facisti così. I tempi su tinti pi ccamora!

JANU
Parrinu, me figghia, puru chi non ghiva unni su istitutu... ddocu, ju putìa cuntinuari a stari cu a manu a mascidda…tranquillu va; è troppu ‘ngenua a criatura, è propriu... comu si dici: casa e chiesa.

P. LUIGI
Supra a chissu nun ci chiovi. (A Teresa) Ora senti, Teresa, nun è chi nni putissi lassari suli, è parrari ‘n privatu cu to maritu

TERESA
Ciù lassu, ciù lassu! E circassi di faricci canciari ssu tintu cirividdazzu chi havi! (Esce).

P. LUIGI
Havi raggiuni, havi raggiuni to mugghieri a diri così! Ma chi è ssa cosa o coddu? Ta mittisti pi nun ti fari pusari acéddi di supra? Mu vo diri chi è stu discursu chi sentu pi strata da chiesa nova... di l’oratoriu...

JANU
Chi è? Comu, chi è? E’, chi si ‘nchianu a sinnacu, li primi cosi di fari su propriu chissi: chiesa nova pi fedeli e oratoriu pi figghioli.

P. LUIGI
Chiesa… oratoriu; ma chi va ‘mbrugghiannu a genti, propriu tu chi nun veni a chiesa di poi chi battiasti a to figghia! Pensi d’avilli accussì i voti, circannu di pigghiari pi fissa a genti?

JANU
Parrinu, a voli sapiri propriu a virità? U fattu è ca ju… forsi pi ‘un aviri misu spissu peri a chiesa…

P. LUIGI
No spissu, mai!

JANU
E appuntu pi chissu… mi sentu in obbrigu cu nostru Signuri, e vulissi rimidiari facennu sta opira di beni.

P. LUIGI
Tanti sunnu chiddi comu a tia chi sentinu di sintirisi ‘ncurpa e pensanu di scuntari i piccati... facennu un’offerta di sordi a chiesa; è cu lu pentimentu... chiddu veru però, chi si po’ passari ‘n grazia di Diu! Quindi puru tu vo fari opira di beni? Oh, Janu, Janu! Cerca di cuntariccillu a avutri sti cosi, e lassilu stari o Signuri.

JANU
Nun ci cridi, ah!

P. LUIGI
Ma mancu si mu jiuràssi ‘nto cunfissionili!

JANU
Patri Luigi, vossia voli chi si fa a chiesa nova e l’oratoriu?

P. LUIGI
E certu! Chissi dumanni di fari su?

JANU
E allura m’havi di dari ‘na manu.

P. LUIGI
‘Na mano? E comu, prjannu?

JANU
Certu puru priannu, picchì no! Vossia m’havi a jutari a fari voti. Basta chi duranti a missa spenni quarchi paruledda pi mia, e già è fatta.

P. LUIGI
‘Nzoccu? Tu si pazzu! Ma chi scanciasti a chiesa pi ‘na chiazza unni si fannu comizi, o pu mircatu unni si bandìa frutta?

JANU
E allura si po’ scurdari chiesa e oratoriu… (ha un’idea) Si nno m’havi a jutari a scopriri u programma chi havi ‘n menti ddu svinturatu di Turi u socialista, l’autru cuncurrenti a sinnacu. Ah, ma iddu u sapi chi cu mia nun la spunta.

P. LUIGI
U programma! E comu fazzu?

JANU
Parrinu, oh parrinu! Manca a vossia comu fari! A prima vota chi veni a cunfissarisi, ci nesci tutti i virmuzza chi havi ‘nna panza…

P. LUIGI
(Scandalizzato) Chi cosa? Tu si veramenti pazzu! Ju avissi a trasgridiri u segretu confessionali! Januzzu, oh Januzzu! ma chi duni nummari a oj duni?

JANU
Parrinu, oh parrinu! Su scurdò chi sugnu barberi, e sacciu tanti di ddi cosi chi vossia mancu su mmaggina? Cosi chi a cuntalli… si ci rrivassinu a ricchi ‘o cardinali, vossia, comu minimu issi a finiri ‘n Siberia a diri a missa.

P. LUIGI
Chi fa, ricatti puru? E poi… nun sacciu mancu di chi cosa parri! Ju, si propriu u vo sapiri, nun haju nenti di chi mmucciari!

JANU
Ah, ‘un havi nenti di mmucciari! (Va a guardare se viene la moglie e poi in confidenza) Mi dicissi ‘na cosa, ci dici nenti donna Santina? donna Santina a viduva… A signurina Lucietta… Minica a miricana… chi quannu u truvaru supra o fattu, vossia dissi chi ci stava facennu rispirazioni bocca a bocca!

P. LUIGI
(Meravigliato) Eh bonu, bonu! Io… (preoccupato) E… tu, tu comu fai a sapiri…

JANU
Allura nenti ci dissi chi sugnu barberi!

P. LUIGI
E… to mugghieri…
JANU
Veramenti a idda ancora nun ci haju dittu nenti.

P. LUIGI
Allura è signu chi a l’avutri, tu…

JANU
Ju! Ju chi, parrinu? Cca ghintra, unni stu saluni, è comu... l’havi prisenti un quadrivia, unni i machini si ‘ncrocianu, passinu spassinu, propria così; cca ‘nveci di machini si ‘ncrocianu cristiani, e ognunu pigghia e cunta du so viaggiu, e unu s’arricchisci di sapiri; u capiu ora? A mia i cosi mi cuntanu. Certu, capita chi cu avutri... unni stu quadrivia, nni scanciamu li nutizii; ma vidissi chi tuttu u paisi, (evidenziando) i sapi… certi cosi. Ah, a vossia ci pari chi a genti pi quantu u saluta: “ssa benerica parrinu! Buon giornu patri Luigi!” A genti è facciola; davanti u salutanu, mentri d’arreri chiantinu certi chiova (facendo il gesto) longhi tanti!

P. LUIGI
(Sbalordito) Allora, sanno che…

JANU
Tuttu! Sannu unu di tuttu! Puru u maritu di Minica a miricana sapi… di so mugghieri... e da rispirazioni...

P. LUIGI
Nooo! Ora, comincio a provare veramente vergogna.

JANU
Vriogna, si! Chi dici... ci pigghiu u sculapasta e su metti pi davanti? U sapi ‘nveci chi fa? vistu chi semu tutti dui... piccatura e unni a stissa barca, ju d’un cuntu e vossia di nautru latu; nni juncemu e circamu di vidiri comu fari pi custruiri chiesa e oratoriu, così servi chi trasemu ‘n grazia di Diu. Vossia m’havi sulu jutari a divintari sinnacu, a l’avutri cosi ci pensu ju ci dissi.

P. LUIGI
Nun mi fari piccari cchiù di quantu haju piccatu.

JANU
Ah, picchì pensa chi chiddu ca ci dumannu ju è piccatu a paraguni a tuttu chiddu chi ha cumminàtu vossia? Parrinu m’havi sulu di diri si Turiddu u socialista havi ‘n programma nuvità nni sta campagna elettorali; chi sacciu…

P. LUIGI
Ora dicu ju, picchì nun vi alliati? Ma comu, è puru di sinistra!

JANU
Di sinistra cui, chiddu? A chiddu, si vossia ci dici di jisari a manu destra i jalza tutti dui, picchì mancu a manu havi di sinistra! E u sapi quantu ci nne di chisti, chi si ‘mbuccianu sutta certi banneri, e poi... Sapi chi ci dicu, chi forsi è megghiu lassalli perdiri sti discursa.

P. LUIGI
Ma Turi...

JANU
E ‘nsisti puru! Ju... cu chiddu? Ma mancu si sapissi di vincirici allenalottu! Mancu si sapissi di nesciri pazzu! Chiddu è u nimicu piriculusi di cumbattiri! E’ unu di destra!

P. LUIGI
Picchì tu si… mancinu?

JANU
E’ certu, picchì no! Sugnu pi davveru mancinu! E su voli propriu sapiri, ju a sinistra ci caminassi puru cu a machina!

P. LUIGI
Cu a machina si! S’ha propriu ssu piaceri picchì un ti nni va a stari a Londra? Si propriu è essiri sinceru, tu, cchiù chi mancinu, mi pari manciuni; puru u nomu ci mittistivu o partitu! “U partitu du mancia mancia”. E poi chi ‘mpurtanza havi oramai a destra o a sinistra? Di ddi beddi ideali d’un temu, oramai nun ristaru cchiù mancu l’idei! E poi, scusa, tutti ru’ vuliti canciari u paisi, e allura picchì nun collaborati o stissu programma? “Tante braccia, Dio le aiuta!” Così dice un vecchio proverbio.

JANU
Parrinu, picchì l’amu a fari sfurzari tantu o Signuri! Nun ci veni cchiù comudu ajutari a mia sulu? Iddu juta a mia, e ju jutu a tutti chiddi ca su cu mia, eh! Allura pi nenti si chiama “partitu du mancia mancia?”

P. LUIGI
Mo sai chi si veru un figghiu di buttana... (Si fa il segno della croce) signuri pirdunatimi. Quindi... u Signuri havi a jutari puru a l’avutri pi quantu doppu mancianu cu tia?

JANU
E certu... si ne voli lassari dijuni.

P. LUIGI
U sai chi nun l’haju caputu bonu qual’è a vostra pulitica... u vostru programma, ‘nzumma!

JANU
Ah, ma ciù pozzu spiegari subbitu. ‘Ntantu mittemu ‘nno programma e comu obbiettivu, chiesa e oratoriu; ma... si videmu ca i sordi nun bastanu, circamu u rimediu a comu nun falli perdiri. Sapi quantu sordi tornanu ‘nn’arreri pi ‘un essiri utilizzati?

P. LUIGI
Certu! ‘Nveci di mannalli ‘nn’arreri, vuavutri ci facissivu quarchi strata... casi popolari...

JANU
U sapi, parrinu, chi lei nun è cosa di fari politica!

P. LUIGI
Ah, si! e picchì?

JANU
Comu picchì! Mi dicissi ‘na cosa, a chi servinu i casi popolari, vistu chi semu ‘nta primavera e u tempu va a gghiurnàri? Si po’ dormiri puru fora, all’aria aperta! E i strati! A chi servinu i strati? A fari aumintari u nummaru di ‘nvistimenti!

P. LUIGI
E allora farete qualche... cantiere lavoro?

JANU
Cantiere lavoro? Ah parrinu! Ma unni vivi? Non vidi chi a genti è putruna e non voli travagghiari cchiù nuddu?

P. LUIGI
E allora si fa un bel campo di tennis e una piscina per i ragazzi!

JANU
Ciù dissi chi nun è cosa so a politica! I ragazzi, havi a sapiri, ca comu hannu ‘na cosa, mancu passanu du jorna, e subbitu pigghia e si stancanu, e finisci chi l’abbannunanu; vossia nun penza ca su sordi jittati o ventu?
P. LUIGI
E allura...

JANU
Eccu ca cca ‘nterveni u “partitu du mancia mancia”; chi facemu? Cunsamu quattro tavulati beddi longhi e organizzamu manciati a mai finiri, manciari e ‘mbiviri, parrinu! ‘Mbiviri quantu nni scurdamu tutti li pinséri di chiddi chi ristaru fora du partitu!

P. LUIGI
Ed io dovrei essere complice a questa vostra follìa?

JANU
Ma chi mi voli fari accridiri chi vossia non mancia? Cioè chi sordi nun nni manìa propriu? Parrinu, oh parrinu! E tutti i picciuli di battisimi, crisimi, cumunioni, matrimonii, missi a pagamentu… e secuta e secutorum, unni vannu a finiscinu? Lei s’havi a guardari puru du sacristànu, chi d’un latu: tic tic e ci va fa i versamenti a chiesa… unni u so cuntu, e di l’autru latu va cuntannu a tutti i sordi ca versa vota pi vota. C’è genti chi sapi quantu sordi havi lei nno cuntu correnti! Ora nun mi vinissi a fari a predica.

P. LUIGI
Puru! Certu chistu paisi nun si fa i cazzicéddi so! …signuri, pirdunatimi!

JANU
Allura, ma duna ‘na manu?

P. LUIGI
Quindi ju pi nun sentiri cchiù sti to fuddii; avissi addivintari puru complici? Ajutari a lavutri chi poi mancerannu cu tia? Tu pi ddaveru foddi niscisti!

JANU
Comu si vidi chi lei è saziu. A vera fuddìa u sapi qual è? E’ chidda, di quannu si resta dijuni! Allura, m’ajuta o no a pruvari di custruiri chiesa e oratoriu?

P. LUIGI
Cu tia mancu u proggettu riniscissi a rializzari. Haju persu sulu tempu a veniri cca. Nni videmu quantu prima! Che Iddio ti benedica! (Esce).

JANU
Minchiuni! E s’incazzò puru! E poi... A mia vinni a fari a predica, oh! “U porcu ‘un sapi u credu e ‘nsigna avemaria o purceddu!” Talé quantu sistemu un altarinu e mi dicu ju du prieri, cu sapi si corchi santu si cummovi e mi duna ‘na manu. San Ciuseppi, viditi chi ora ‘ncuminciu a priarivi; vi raccumannu, circati di darimi ‘na manu vui, si nno finisci chi ‘nchiana Turi, e addiu ti dissi chiesa nova e oratoriu! (Sistema due lumini accanto un quadro appeso sulla parete e li accende; poi cerca un corona del rosario. Entra Teresa).

TERESA
Ma chi sta facennu? Nun ti nni pari mali priari pu ‘ntentu? Puru e santi ora ‘ncueti, pi fari u sinnacu?

JANU
U sinnacu, si! Locca! Comu si vidi chi ti jetti tutti cosi d’arré u cozzu! ‘Un lu sai pi cu è prjari?

TERESA
E pi cui, sintemu?

JANU
Pi Santuzza! Pi cui allura? Si ‘na jutamu nuavutri cu voi chi l’havi a fari. Pigghiti ‘na curuna puru tu cchiù tostu, e dunami ‘na manu cu i prjeri! (Prende anch’essa una corona).

TERESA
Dicu... è sicuru chi su pi Santuzza, sti prjeri?

JANU
O locca! Putissi parrari san Ciuseppi! Ora ora ciù finivu di diri.

TERESA
E va beni, priamu! (Si siedono) Cuminci tu, o ‘ncuminciu ju?

JANU
Cuminciu ju. (Monotono) Santa Rusulìa...

TERESA
Ora pronobis.

JANU
San Luigi...

TERESA
Ora pronobis.

JANU
Fussi sinnacu...

TERESA
Ora pronobis... Ih, e c’amu a fari? Chi mi fa diri ora?

JANU
Nenti, nenti! Dicia... fussi sinnacu, u sapissi chiddu c’avissi a fari.

TERESA
Senti, l’avemu a diri stu rusariu, o no?

JANU
E si, si, zittuti! (Riprende il rosario) San Jachinu...

TERESA
Ora pronobis.

JANU
Santa Catarina...

TERESA
Ora pronobis.

JANU
Chi manciamu oj?

TERESA
Chi manciamu! Comu chi manciamu! Stamu dicennu u rusariu, e hai a testa a manciari? (Bussano). Avanti! (Entra donna Grazia con suo figlio, un ragazzo mezzo scemo. E’ una vicina molto appiccicosa e intrigante).

RAZIA
Chi è, priamu, don Januzzu! E a chi, a chi sti prieri s’è lecitu; di cchianari a sinnacu?

TERESA
Chi vuliti donna Razia, ca nuavutri avemu chiffari? No viditi chi stamu priannu? E poi cu vi porta di sapiri li nostri divuzioni!

MARIANU
(A Janu) Chi tta (sta) fatennu (facennu) cu tta (ssa) cota ‘n manu? Cunti quantu tunnu (sunnu) i pallini?

JANU
Assettati, assettati e prej puru tu.

MARIANU
Tù (zù) Janu, u tapi (sapi) che mi tono (sono) intonnato (insonnato)?

JANU
Senti, mista facennu cunfunniri tuttu; si mi juti a priari, ‘un pensi chi fussi megghiu di cuntarimi chiddu ca ti sunnasti?

RAZIA
Si fissò cu stu sonnu, e nuddu cciù leva cchiù da testa! Zzu Janu, si ‘nchiana a sinnacu, u ‘mposta a me figghiu?

JANU
U ‘mpostu! E unni?

RAZIA
O centralinu du Comuni; è fissatu di parrari semprio ò telefunu.

JANU
‘O centralinu... dicistivu?

MARIANU
Ti, ti! Mi piatitti (piacessi) attai (assai) attai, te potetti tentire e potetti...

JANU
Donna Razia! Unni dicistivu, o centralinu? Ju capivu sulu: tiritì tiritì tiritì, tirità tirità tirità!

RAZIA
Ih, e chi è? Voli diri chi pianu pianu si ‘nsigna a parrari megghiu u criaturi!

TERESA
Sintiti, nun è megghiu nni diciti chi vuliti, così nni spicciamu, e nuiautri cuntinuamu cu i prjeri?

RAZIA
Si vaju a diri a virità, mi giuvava nu spicchiu d’agghiu; nun e chi...

TERESA
E ti parìa! Aspittati, aspittati chi vu pigghiu...

RAZIA
Nun è c’avissivu puru ru’ ova chi comu i ccattu vi tornu?

TERESA
M’havia parsu stranu! (Esce).

JANU
(Ironico) Nun è chi vi giuva puru un pocu di prizzemulu?

RAZIA
Bih!!! E comu facistivu a sapillu? Mi l’havia scurdatu!

JANU
Teresa! Porticci puru un pocu di prizzemulu! Ma chi scanciastivu a me casa pi ‘na frutta e virdura?

MARIANU
U voli tapiri, ti o no, chi cota mi ‘ntunnavu?

RAZIA
Marianu, a matri, lassa perdiri, chi fu sulu un sonnu ti dissi.

JANU
Così ‘mpurtanti è ssu sonnu?

MARIANU
Attai, attai! (assai).

JANU
E sintemu, sintemu chi sonnu è!

RAZIA
(Al figlio) Ma no, lassatilu perdiri. (A Janu) sapiti com’è u fattu! Marianu, di poi ca jva a scola assemi cu vostra figghia, ‘nn’ha statu sempri nnamuratu, e spissu succedi chi... a notti...

JANU
Sa ‘nzonna! Dicu giustu?

MARIANU
Ti, ti! Tempe (sempre), tempe!

JANU
E... allura tu pozzu dummannari, vistu ca ta ‘nzonni tutti notti, comu sta me figghia! Sta beni?

MARIANU
(Triste) E chittu (chistu) è u fattu, chi tta notti… nun la vitti.

RAZIA
E bonu a matri, finiscila ora! Havi ‘na matinata ca chianci.

JANU
Chianci! E picchi? (A Marianu che continua a piangere) E bonu Marianu, armenu tu ha a furtuna di vidilla tutti i notti, si pi ‘na notti ‘un la vidi... c’è sempri a notti chi veni; e allura c’avissi a diri ju ca nun ma ‘nzonnu quasi mai? M’avissi a stricari ‘nterra comu minimu!

MARIANU
U fattu nun è chittu (chistu); è chi nun ma pottu (piange) ‘ntunnari (‘nzunnari) cchiù!

JANU
(Meravigliato) Comu? E scusa, comu fa a sapiri chi nun ta po’ sunnari cchiù?

MARIANU
Picchì... (Piange) picchì... ti nni fuìu!

JANU
(Trasalendo furiosamente) Chi cosa? Unni? Quannu? Cu ccui?

RAZIA
Oh, zù Janu! Vossia si carma, e chi è! Un zonnu fu! (A Marianu) Tu navutru babbasùni nun havii nautra camurrìa di cuntaricci?

MARIANU
(Piangendo) Ti nni fuì! Ti nni fui! E ju ora cu cu mi maritu?

JANU
Puru! (A Teresa) Sintiti, vu vuliti purtari a chistu prima ca fazzu ‘na stragi? (Entra Tersa).

TERSA
Chi fu, chi successi, pi fari ‘na stragi?

RAZIA
Donna Teresa, ma a vostru maritu nun è chi sti elezioni ci desinu ‘ntesta? Vol diri ci fici assartari i vermi ‘o criaturi pi quantu ci dissi chi si sunnò a vostra figghia chi si nn’havia fujutu?

TERESA
(Anche lei va in escandescenza) Chi è? Me figghia, si nni fuju me figghia? E unni, quannu, cu cui?

RAZIA
Ma chi capistuu puru vui? Un sonnu, un sonnu fu!

TERESA
Sintiti donna Razia, si nun vuliti chi vi fazzu ssartari puru a vui i vermi, tiniti ccà e jitivinni di cursa! Via, sciò sciò!

RAZIA
Amunini, amuninni a matri! E mancu mali chi è pi finta sta fuitìna! (Escono parlando a soggetto).

JANU
Aceddi di malauguriu! Chissi, pedi a nostra casa ‘un ci ‘nn’hannu a mettiri cchiù! Viditi, signuri me! E dd’avutru chi chianci ca voli a Santuzza! (Bussano).

TERESA
(Si avvia ad aprire) E cu è ora?

JANU
Senti, si ‘nzamai su ancora iddi, non ti rrisicari a falli trasiri. (E’ padre Luigi, preoccupato). Chi è parrinu, ancora ccà? Nun è chi ci ripinzò o discursu da chiesa e l’oratoriu?

P. LUIGI
A chiesa si, avutru chi chiesa e oratorio!

JANU
Ih, ma vossia i mali nutizii si sarva tutti pi cca unni mia? Chi è, chi successi?

P. LUIGI
Successi chi haju bisognu di parrari cu Tersa di ‘na cosa urgenti... pa’ chiesa! Si propriu accussì, pa chiesa. Tu nun ha nenti di jriti a sbriari ‘o partitu? (Janu resta a guardarlo meravigliato) Su cosi di chiesa, e... di fimmini, si propriu u vo sapiri!

JANU
E va beni, va beni! Rrivu che fari pi davveru cosi ‘o partitu; dicu... è sicuru chi ju ne pozzu sentiri sti cosi?

P. LUIGI
Ancora! Ah, ma allura a testa veru dura l’hai!

JANU
Voli diri chi nni videmu cchiù tardu allura. Ssa benedica, parrinu! E circassi di pirsuadiri a me mugghieri di darimi u votu! (Esce).

P. LUIGI
U votu, si! Eh, si sapissi puru tu!

TERSA
(Preoccupa) Patri Luigi, chi successi? Mi dicissi, e nun mi facissi scantari.

P. LUIGI
(Va a guardare se Janu è già lontano) Senti, Teresa, tu, cu cori comu sta?

TERESA
Cu cori! Chi voli diri cu cori? E chi ci ‘ntrasi u cori ora?

P. LUIGI
Pi sicurezza senti chi fa, ssettati. (Teresa esegue).

TERESA
Parrinu, nun è chi a me maritu l’amici so u traderu... e passaru unni a lista di Turi u socialista?

P. LUIGI
Macari fussi chissu!

TERESA
Ah, peggiu?

P. LUIGI
U sa chi fai, priparati un beddu biccheri d’acqua cu zuccaru, chi dopu ju nun sacciu di unni mettiri i manu… d’unni pigghiallu ‘nzumma!

TERESA
Ih, e c’amu a fari parinu? Così a prissioni ma fa rrivari e stiddi! Parrassi, parrassi chi ju sugnu abituata a tutti i botti.

P. LUIGI
A tutti, a... tutti?

TERESA
E secuta! Si ci dicu a tutti, voli diri chi po’ parrari senza problemi.

P. LUIGI
Si dici così. Mi telefonò un mumentu fa Santuzza; era prioccupata... chiancia!
TERESA
Figghiuzza mia, sicuramenti ci andaru mali l’esami è chianci pu dispiaciri, e nun ‘nni voli diri nenti a criatura, pinsannu e sacrifici chi facemu pi mantinilla e studii. Vossia ciù dici chi nun ci fa nenti, voli diri chi ci vannu boni a prossima vota. Viditi nnuccenti quantu è adduluràta!

P. LUIGI
Donna Teresa, ma vui pi davvero a vuliti beni a vostra figghia?

TERESA
Parrinu, ma chi è jurnàta di quiz a oj? Certu c’avogghiu beni, chi discursa! E vi dissi chi nun ci fa nenti si l’esami nun ci andaru pi nenti boni; ju...

P. LUIGI
E lassatila perdiri sta camurrìa di scola! Dicu... cu cori è sicuru chi nun aviti problemi?

TERESA
Pari chi avissi a ghiri a fari i gari all’olimpiadi cu sta camurrìa di cori chi vi pigghiò, parrati vi dissi!

P. LUIGI
Vostra figghia nun è cchù ‘ncolleggiu...

TERESA
(Preoccupata) Chi dicistuu?

P. LUIGI
U biccheri, priparati u biccheri cu l’acqua e u zuccaru si vuliti chi cuntinuu, ca ju nun sacciu unni mettiri i manu poi vi dissi (va a prendere il bicchiere con l’acqua).

TERESA
Eccu cca u bicchieri! Ora mu vuliti spegari bonu stu discursu du colleggiu?

P. LUIGI
‘N paroli semplici, dici a rrispunsabili di l’Istitutu chi già havi ‘na pocu di jorna chi vostra figghia...

TERESA
(Isterica) Allura... allura... Marianu...? (Sviene).

P. LUIGI
Eccuti cca! Marianu? E cu è stu Marianu? Chi forsi idda già... sapìa di stu picciottu ca vulì a so figghia? Minchiuna! Signuri pirdunatimi. E menu mali chi pinsai a faricci priparari u biccheri cu l’acqua e u zuccaru! E comu veni a sapisci chi... (facendo segno di gravidanza) spetta, puru? (Prende a chiamarla e farle bere l’acqua). Donna Teresa, donna Teresa, rispunniti pi l’amuri di Diu!

TERESA
(Rinviene mezza frastornata) Unni sugnu? Patri Luigi chi successi? Chi mi sentu cunfusa! Mi sunnavu chi me figghia nun era cchiù ‘nculleggiu; veru, veru è parrinu?

P. LUIGI
Si vui mi prumittiti chi nun sviniti ancora, vi finisciu di cuntari tuttu pi filu e pi signu; allura, chi diciti?

TERESA
Unni a poltrona, vvicinatimi unni a poltrona, chi mi ssettu dda.

P. LUIGI
(Teresa si siede) Dicitimi: u zuccuru unni u tiniti?

TERESA
Da jntra, dda jntra è, unni u stipettu supra a cucina. E allura, parrinu....

P.LUIGI
Vi pozzu parrari donna Teresa?

TERESA
Parrati, parrati! E pinsàri chi un mumentu fa, Marianeddu u babbu..., nni cuntò d’un sonnu, e chi me figghia...

P. LUIGI
Ah, eccu cu era Marianu! E comu fa Marianu a sapiri di so figghia? E mancu mali ch’è babbu!

TERESA
(Non si da pace) E comu fici patri, comu potti succediri ‘na cosa di chista? Idda, idda ca era tutta timida, affruntusa... e cu è, cu è stu signurinellu? Nun lu si sapi ancora u nomi?

P. LUIGI
‘Na cosa, ‘na cosa a vota, chi a strata ancora longa è!

TERESA
Strata! Ancora longa! Chi sintiti diri?

P. LUIGI
Sentu diri chi vuavutri aviti a stari carma si vuliti chi rrivamu a capolinea; mi capistivu? Dunque, vuliti chi ‘ncuminciu du granni o du nicu?

TERESA
(Preoccupata). Du ggranni, du nicu! Ju nun haju caputu unni vuliti jri a parari; ‘ncuminciassi di unni voli.
P. LUIGI
E allura ‘ncuminciamu di vostru jenniru...

TERESA
(Rimane con gli occhi sbarrati e immobili) Di, di... (Sviene).

P. LUIGI
(Si appresta ad andare a prendere lo zucchero) Spiramu cu ttrovu u zuccaru! (Esce e rientra con lo zucchero). Donna Teresa, donna Teresa! Ma cu mi porta di cunsigghiaricci ddu istitutu! Non mi putìva fari i fatti me! Donna Teresa!

TERESA
(Rinviene, sempre confusa) Bedda matri, unni sugnu?

P. LUIGI
Cca, sempri cca siti, donna Teresa. E finitila cu stu cala e ghisa! Si nno mi nni vaju e cu s’ha vistu s’ha vistu.

TERESA
Ancora assai avemu, parrinu?

P. LUIGI
L’ultimu interventu, e finemu.

TERESA
Ah, m’hannu operatu? E di ‘nzoccu, di ‘nzoccu?

P. LUIGI
Aspittati chi priparu l’anestesia (Prepara il bicchiere con acqua e zucchero). Accussì! Siti pronta? Viditi chi ossiginu cca nun ci nné e mancu rispirazioni... bocca a bocca.

TERESA
Si, si, dicitimi.

P. LUIGI
Vi piacinu i (fa segno di gravidanza) picciriddi? Vostra figghia... aspetta un picciriddu!

TERESA
Un picci... (Sviene ancora una volta) oh, no!

P. LUIGI
(La solleva e le fa bere un po’ di acqua con zucchero) Donna Teresa, donna Teresa! Rispunniti, pi favori! (Niente) Haju a ‘mprissioni chi o peggio jemu! Cca un pocu d’acitu ci voli! E ora, unni u ttrovu? (Riesce per la stanza a cercarlo. Mentre entra Janu).

JANU
Teresa, Teresa! Chi fu, si nni ju u parrinu? (La vede a terra e si premura a soccorrerla). Teresa, Teresa rispunni!

TERESA
(Rinviene sempre più confusa) Parrinu, comu finiu cu l’operazioni? A rrispirazioni bocca a bocca, l’ossigginu! Nascju, nascju u picciriddu?

JANU
U picciriddu! Ma... di chi picciriddu parri?

TERESA
Unn’è, unn’è patri Luigi? (Entra p. Luigi con in mano un bicchiere d’aceto).

JANU
Parrinu, ma... a chi ghjocu stamu jucannu? E chi è stu discursu du picciriddu? Da rispirazioni... Nun è chi vossia cu a me mugghieri...
P. LUIGI
(Lo vede adirato e ha paura) Chi va pinsànnu Janu!

JANU
Vossia nun ma cunta giusta... U sapi chi ci sacciu diri... (si toglie la cinghia dei pantaloni, resta in mutandoni e insegue il parroco)

TERESA
(Si solleva chiedendo del bambino) Unni è, unni u picciriddu, patri Luigi? Finiu di operarimi?

JANU
Puru! Ah, ci fici puru l’operazioni! (Lo rincorre con la cinghia in mano).

Fine Primo Atto



Secondo Atto

(Teresa intenta a rammendare. E’ giorno di elezioni, e Janu attende il grande evento)


TERESA
Ma dimmi ‘na cosa chi sta crivennu un romanzu? Havi ‘na matinata chi srcivi. Comu, nun avissi a essiri o seggiu elettorali pi sentiri i risultati?

JANU
Haju megghiu ora di chi essiri ‘o seggiu elettorali; è vidiri o no a quantu ammuntanu i prumissi?

TERESA
Ju nun vogghiu sentiri nenti.

JANU
Ce picca di chi sentiri: semu a 476 chila di pasta, 925 litra di benzina, 760 litra di nafta, 36 bombuli di gas... e menu mali chi un prummisi posti di travagghiu a nuddu, picchì si nno tutti unni mia i putiva purtari ‘n campagna a zappari.

TERESA
Ti dissi chi nun vogghiu sentiri nenti di sti discursa. Cchiù tostu comu finiu cu parrinu? Ci dumannasti scusa di chiddu ca cumminasti? Vergogna! Havi a fari u sinnacu, havi a fari! Ursignu, gilusu, sciarréri... ddu cristianu ancora prioccupatu di darimi ajutu, e tu..., gra pezzu di trunzu di brocculu u futti a bastunàti!
JANU
Ju vulia vidiri a tia o me postu chiddu c’avissi fattu si m’avissi truvatu stinnicchiatu ‘nterra e cu’nafimmina chi facìaballavirticchiu. E poi, cridimi ti pari chi l’haju caputu bonu ancora u picchì di tutti ddi bastonati ca ci desi! Ti sintìa diri sempri: picciriddu, picciriddu, operazioni, ossiginu...

TERESA
Quali operazioni e picciriddu! Mi cuntò... nun tu dissi, (Pensa a sua figlia e s’intenerisce) di ‘na picciotta chi ristò sula, abbannunati puru du so cumpagnu, e ccattò ‘mmenzu ‘na strata senza l’ajutu (si commuove e comincia a piangere) di nuddu, nuccintedda...

JANU
E avanti, finiscila ora; ancora chianci? Mancu si fussi to parenti!

TERESA
(Sempre piagnucolosa) Capisti ora, picchì svinni? Nuccintedda, sula... senza nuddu chi ci dava ‘na manu...

JANU
U capivu, u capivu! Forsi è megghiu chi rrivu ‘o seggiu elettorali, e si ‘nchianu a sinnacu, ti prumettu ca jutamu puru ssa figghiola.

TERESA
(Piena di speranza) Veru, veru dici?

JANU
Certu! Basta chi non ti vidu chianciri cchiù però!

TERESA
Si, si!

JANU
Prega allura chi ‘nchianu (esce).

TERESA
Signuri, e che fari ora? Di unni ‘ncuminciu? Cu ciù dici a me maritu? Chiddu dicìa sempri casa e chiesa! E comu senti sta nutizia? E’ sicuru un corpu di sangu ci veni! Oh, san Ciuseppi, ajutami, ajutami tu! (Bussano). Cu è? ‘Ntrasiti.

P. LUIGI
(Entra guardingo. Ha un occhio nero e un cerottino sul mento) Signura Teresa, nun c’è...

TERESA
Trasissi, trasissi parrinu, ca nuddu c’è.

P. LUIGI
(Parlando ad una che si trovava fuori) Ih, e c’amu a fari allura, trasi o no? Comu rristamu? (Entra Rosina, madre di Claudio il ragazzo di Santuzza).

TERESA
E chi veni a diri, patri Luigi?

ROSINA
(E’ tutta agghindata: pellicciotto, cappellino, labbra tinte... insomma la rappresentanza di una borghesia imitata) Buon giorno donna Teresa.

P. LUIGI
(Teresa non capisce) Signura Teresa (guardingo), ma... è sicuro chi vostru maritu è nisciutu? Avissi a scippari nautra ‘nsaccata di bastunati! Chista è donna Rosina, a mugghieri di Turi u socialista.

TERESA
A mugghieri… di cu? Di turi… u socialista? Ih, e chi voli di mia?

P. LUIGI
Vinni pi... ‘nzumma, nun sacciu si l’aviti caputu, chista è… l’avutra nanna di vostru niputi.

TERESA
Di-di di-di me-me ni-ni... (Sviene)

P. LUIGI
E chistu è principiu di bastunati.

ROSINA
Ma di chi bastunati parra?

P. LUIGI
Aspittassi chi tantu già u sacciu unni si trova l’occorrenti (esce a predere bicchiere con l’aceto, mentre Rosina la soffia col cappellino che teneva in testa). Signura Teresa, signura Teresa! (Le mette il bicchiere sotto il naso).

TERESA
(Rinvenendo) Unni sugnu? Oh patri Luigi! Unni è, unni è u spaventapassiri?

P. LUIGI
(Preoccupato) O megghiu jemu! Ma di quali spaventapassiri parrati?

TERESA
Ddu arvulu di natali, unni è, unni è si nn’ando?

ROSINA
(Risentita) Sintiti, grandissima tappinàra ca nun siti avutru; ju mi ttrovu a essiri cca sulu picchì u vosi u parrinu o chi vi pari!

P. LUIGI
A chistu aviti tempu doppu di sciarriarivi e tirarivi puru pu tuppu di capiddi; ora circamu di ‘ntruvari ‘n accordu e vidiri a comu fari pi sistimari stu discursu!

TERESA
Parrinu, ju ci dicissi di purtarisillu di cursa stu beddu quatru, avanti chi rriva me maritu e si ci stuja i pedi supra a ssi pillicciotti chi havi appizzati di ‘ncoddu!

ROSINA
(Ancora principio di lite) Vui parrati così, picchì ancora nun aviti caputu cu cui aviti a chi fari; (ironica) a sindachessa! E puru chi vostru maritu avissi di divintari ministru, ‘na cosa è certa ca cu nasci zaurra, mori zaurra!

TERESA
Sintiti cu parrò: a lava piatti! E inutili chi si pettina e si ‘ntruscia (agghiddarsi), comu ddi fimmini ca mustranu la coscia (donne di strada).

ROSINA
(P. Luigi si fa la croce, mentre lei si scaglia contro Teresa) Ihhh!!! A mia, a mia diciti sti cosi? E pi cui mi scanciastivu pi da gran tappinàra di vostra soru?

P. LUIGI
E finitila, finitila pi l’amuri di Diu! (A Rosina) Amuninni, amuninni chi v’accumpagnu a casa di cursa, ma comu, e siti puru fimmini! Avissivu a vidiri a comu fari pi priparari u tirrenu e vostri mariti, e ‘nveci... Amuninni, amuninni di cursa!
ROSINA
Mi nni vaju cu i me pedi parrinu! Viditi unni quali famigghia si ju a ‘nziccari me figghiu! (Esce mentre si va sistemando tutti i vestiti compreso il cappellino).

P. LUIGI
Ma dicu ju, cu mi porta, cu mi porta a mia unni sti discursa di taverna! Comu, nun aviavu a truvari a soluzioni vuautri fimmini pi comu ‘ncuminciari a sistimari u discursu di picciotti! Viditi, Signuri! I vostri mariti a giugarisi a poltrona di sinnacu, e ju cca a farimi li budedda fracidi pi vuiavutri, pi vuiavutri ca pinsàti sulu a sciarriarivi pi l’occhiu da genti; si, pi l’occhiu di la genti! E vostri figghi nun ci pinsàti? Nun ci pinsàti e vostri figghi, chi sicuramenti su dispiaciuti di chiddu ca cumminaru e vulissiru sulu u pirdunu di vuautri pi ‘ncuminciari puru iddi ‘na vita sistimata? E a vostru niputi, a ddu nuccenti chi ancora havi di veniri ‘o munnu? Nun ci pinsàti a tuttu chistu?

TERESA
E bonu, bonu parrinu! E’ la raggia di cori, chi certi mumenti nun nni duna lu tempu di pinsari. E va beni, ju u capivu tuttu stu discursu; ma... a me maritu, cu ciù dici a me maritu? Cu a pigghia ora sta crapa o scuru?

P. LUIGI
Sintiti chi fazzu, rrivu o seggiu elettorali e cercu di don Gaitanu...

TERESA
E cu è, nautru parrinu novu?

P. LUIGI
Parrinu, si! Genti comu a chidda mori senza canusciri i sacramenti, avutru chi! E’ u cumpari di vostru maritu, e chi beddu cumpari ca havi! ‘Ntantu è l’unicu chi u po’ pirsuadiri a ragiunari. Vaju, prima chi finisci u sfogghiu. E… s’avissi arrivari vostra figghia, nun ci faciti pisàri cchiù di quantu havi già di supra (facendo il gesto di gravida); dicu... mi capistuu? (Esce).

TERESA
(Si fa il segno della croce sotto il quadro di san Giuseppe) San Ciusippuzzu, ‘nne vostri manu mi mettu. (Bussano) E cu è ora? (Va ad aprire, ed entra Claudio e Santuzza. Santuzza già dimostra il suo stato interessante).

CLAUDIO
(Dispiaciuto) Buon giorno signora, io... (chiama Santuzza) Entra, su! Anzi noi, non sapiamo da dove iniziare, e...

SANTUZZA
(Va ad abbracciarla) Mamma, io...

TERESA
(Dopo averla abbracciata l’allontana un po’) Levati, levati di ccà! Chissu ju mi miritava? Ma comu? E to patri, to patri chi s’avissi jucatu a vita pi quantu fiducia t‘havia? A chiddu comu sapi ‘na cosa di chista un motu ci veni, siccu resta!

CLAUDIO
Mamma, noi...

TERESA
‘Ntantu ancora nun sugnu mancu to matri...

CLAUDIO
Volevo dirle che la colpa non è ne di Santuzza e nemmeno mia.

TERESA
Vuliti vidiri chi è du spiritu santu?
SANTUZZA
Mamà ju sempri ti vogghiu beni, sulu chi ‘ncuntravu a Claudiu e...

TERESA
Tuttu chissu cuntaticcilu a to patri comu veni!

CLAUDIO
Senta, mamma, inquanto...

TERESA
E ‘nsisti, ti dissi ca ju nun sugnu to mamma.

CLAUDIO
Volevo dirle che io lavoro, e a breve possiamo sposarci e costruirci una nuova famiglia.

TERESA
(Si porta sotto il quadro di san Giuseppe. Molto convulsa) San Ciuseppi, dimmillu, dimmillu ca staju durmennu! Dimmillu ca comu mi giru nun c’è nuddu e fu sulu un sonnu! Chi dici, mi giru? Vidi chi mi staju girannu (si gira). Allura veru è!

SANTUZZA
Matri, non fari così! Ju sugnu cca, e haju bisognu di tia, haju bisognu di sintirimi diri chiddu c’haju a fari comu nasci...

CLAUDIO
(Contento) Turi!

TERESA
No, no no no! Chiddu no! Non vi rrisicati a japriri st’avutru rigistru a to patri, picchì allura veru nnu scicamu! (Bussano) E cu è ora? (Va ad aprire. E’ p. Luigi e Gaitanu, un personaggio mezzo mafioso, tiene la coppola un po’ da un lato).
P. LUIGI
Trasissi, trasissi..

GAITANU
Salutamu, cummari. (Guarda la ragazza) Mi scummettu chi tu si Santuzza. Si fatta ranni, a chiddu ca vju; e chistu cu è o tufuturu maritu? Dimmi ‘na cosa, ti ricordi quannu ti ccattava u licca licca? Rrussu, mi ricordu chi u vulivi sempri rrussu! Ancora ti piaci?

SANTUZZA
Allura vui siti don Gaitaninu! Vi ricurdati? Così vi chiamava.

GAITANU
Vi parsi giustu chiddu ca cumminastivu. Dicu ora... mintemu tuttu o postu?

CLAUDIO
Si certo, mi pare naturale che debba essere così. Certo, poteva svolgersi tutto diversamente, ma...

GAITANU
E va beni, nenti ci fa. Cca avemu a patri Luigi chi subbitu sistema tutti cosi; è veru Parrinu?

P. LUIGI
E’ certu! Però prima avemu a sistimari u discursu cu patri e figghia.

GAITANU
Nun si prioccupa pi me cumpari, chi chiddu è omu chi discurri; cristianu appostu è! (Bussano).

TERESA
Forsi iddu è! (Apre, ed entra Rosina, sempre agghindata) Vui! Nautra vota cca siti?
ROSINA
(Sgarbata) E livativi di cca, livativi! Unni è me figghiu?

CLAUDIO
Mamma! (Va ad abbracciarla).

ROSINA
E ‘un ma prisenti a tò mugghieri?

P. LUIGI
Ancora veramente...

ROSINA
Veni cca figghia mia, abbrazzami, chi si cca nun ti vonnu c’è a me casa ch’è granni e ci putiti stari puru vuiavutri.

TERESA
(Si sente mancare e si siede) Acqua, un pocu d’acqua!

P. LUIGI
(Santuzza corre a prendere l’acqua a sua madre) Si l’acqua chi s’ambivutu a oj, l’avissi pagatu a prezzu di benzina, s’avissi duvutu fari u mutuu.

SANTUZZA
(Preoccupata) Matri, teni, ‘mbivi.

TERESA
Dicci a ddu arvulu di natali ca si nni va, prima chi veni to patri. (Si sente bussare; è Janu. Entra con la fascia di sindaco; ha vinto per un solo voto).

P. LUIGI
(Meravigliato) Allura... Chiesa nova e...
JANU
(Da che era allegro, rimane meravigliato) E chi sunnu tutti sti cristiani? (Vede sua figlia ed esclama di gioia) Santuzza! Figghia mia! (Alla moglie) Tu dicìa chi si ‘nchianava a sinnacu, idda... Veni, fatti bbrazzari! (Lei ci va camminando indietro, poi si gira e lo abbraccia) E chi è sta nuvità di caminari ‘nn’arreri? A Milanu così si usa caminari, ora? Comu fu, quannu è chi rrivasti?

SANTUZZA
Un mumentu fa!

JANU
E cu sunnu st’autri cristiani? (S’accorge del compare) Cumpari, vui cca? E cu è ddu picciottu e dda… barunissa? Santuzza, vinniru cu tia di Milanu?

SANTUZZA
(Silenzio) Papà, chistu è... u...

JANU
E, u! Parra, u sai chi pi nui l’ospiti è sacru.

SANTUZZA
Chistu e... u me prifissuri! E chista è...

TERESA
A cammarera du prifissuri!

JANU
Ah, allura è signu co prufissurinu sa passa bona!

TERESA
Comu ti l’ha passari tu a mumentu.

JANU
(Non capisce) Uhm!

P. LUIGI
So mugghieri voli diri chi a mumentu si la passerà bona di... sinnacu... si, chissà vulìa diri!

JANU
Santuzza, accumpagna ‘o prifissuri e a cammarera unni a stanza di l’ospiti, quantu vju chi voli u parrinu e me cumpari.

TERESA
Forsi è megghiu chi l’ospiti nni fannu un pocu di cumpagnia.

JANU
Ma lassili jiri a ripusari! Non vidi chi facci ca havi a cammarera du prifissuri? Signora mi perdoni la mia ignoranza, ma sopra l’aerio così l’hanno fatta salire?

SANTUZZA
Papà!!!

TERESA
Babbìa si, comu ‘ncumincia u bellu ti vogghiu.

JANU
E va beni, va beni. rristati si vuliti. Allura, cumpari a chi debbu sta visita? E lei, parrinu?

GAITANU
Cumpari, forsi è megghiu chi vi ssittati commiru chi vaju a parrari.

JANU
E parrati, parrati! E... (indicando gli altri)
GAITANU
Si, puru cu iddi è parrari.

JANU
(Meravigliato) Cu...

TERESA
Aspittati, cumpari. (Lo accompagna a sedersi sulla poltroncina) Putiti parrai.

JANU
(Non riesce a capire) Dicu... sugnu a casa, nun è chi... (S’accorge della figlia che ha la pancia un po’ grossa) Oh, mo sai Santuzza chi nun ci havia fattu casu, ma... si cchiù rossa o sbagghiu?

TERESA
Nenti chissi appinu a essiri i fascioli; u sai chi a idda ci piacinu, e poi a Milanu ci sunnu chiddi rossi!

GAITANU
E longhi, longhi, cummari! Allura cumpari, ‘ntantu vostra figghia si trova cca picchì havi bisognu chi vui l’ajutati a risolviri un problema...

JANU
No! nun mi diri chi vinisti di Milanu pi quantu ju ti jutassi ‘nna matematica? Ora si ranni… all’università…

SANTUZZA
Si, si, dicemu… così!

JANU
Curnutu si nn’haju caputu unenti! E, scusa nun c’è u to prifissuri?

GAITANU
Chiddu nun è prufissuri... di matematica.

JANU
Ah, no! E di chi è allura?

TERESA
(Allusiva) E’ di... anatomia!

JANU
Buttana di so matri! (Rosina ne risente e scatta) Allura è dutturi? Mi scusassi, è un modu di diri.

GAITANU
E allura cumpari, vi stava dicennu chi vostra figghia havi stu probleminu e nui l’avemu a jutari a risolviri.

JANU
Ah, puru vui… a matematica...

GAITANU
E lassatila perdiri sta camurrìa di matematica! E circati di capiri a menzi paroli. Chiddu nun è prufissuri.

JANU
(Curioso al prete) E cu è allura?

P. LUIGI
Nun taliàti a mia chi ju nun nni sacciu propri unenti! Avissi a scippari u rrestu.

JANU
(Silenzio. Poi al compare) Cumpari Jtanu, allura cu è chiddu?

GAITANU
Chiddu… chiddu è... vostru jenniru!

JANU
(Non capisce) Chi cosa? (Al prete) Ah, si fici zitta senza chi nni sappimu nenti! Ma comu, ju…

P. LUIGI
E inutili chi continuati a guardari a mia, ju nun nni sacciu propriu nenti, non vu dissi!

JANU
(Alla figlia) Cu tia parru, ti facisti zita senza chiediri u pirmissu a mia e a to matri? (Santuzza abbassa lo sguardo. E Janu si rivolge a sua moglie) U sintisti tu nautra?

TERESA
Senti accurzamu chi ancora a strata è longa.

JANU
Chi senti diri, puru tu?

TERESA
Sentu diri chi chiddu è to jenniru, e si nni fuju cu to figghia!

JANU
(Allarga le gambe e le braccia e si contorce gli occhi) Moru,moru! Lassatimi, lassatimi!

TERESA
Vidi chi nun ti sta tinennu nuddu; e ti cunveni rilassariti, picchì u viaggiu ancora è longu!

JANU
No, ju m’ammazzu! L’acqua, datimi ‘n’anticchia d’acqua!

P. LUIGI
‘Ncuminciamu a camurrìa di l’acqua!

JANU
(Alla moglie) E poi, tu nautra non mu putivi diri a pocu a pocu?

GAITANU
Cumpari, non faciti così, comu, i picciotti sunnu cca, vinniru di Milanu pi chidirivi pirdunu e vui...

JANU
(Alla moglie) E tu, tu neti dici? No, forsi tu è megghiu chi nun dici nenti!

SANTUZZA
Papà, nui, u tempu di nesciri i carti e nni maritamu...

JANU
Tu zittiti!

CLAUDIO
Senti papà...

JANU
Nun ti permettiri a chiamarimi papà cchiù!

GAITANU
E bonu, cumpari! Picchì ci diciti cchù, chi prima vi chiamava così? Comu ddu picciottu è tantu educatu, vi chiama puru comu giustu chiamarivi e vui...

JANU
‘Ntantu mancu sacciu a cu apparteni, di cu schifia è figghiu, di quali paisi è!

P. LUIGI
Di cca, di cca è!

GAITANU
Viditi ch’è puru paisanu?

JANU
Paisanu? E cu è?

CLAUDIO
Sono il figlio di Salvatore...

JANU
(Se lo ripete) Salvatore… Salvatore…

P. LUIGI
Chi ‘n sicilianu voli diri Turi.

JANU
(Alla moglie) Tu u capisti cu è?

TERESA
(Subito) Turi u socialista.

JANU
(Tutto come prima: convulsioni gli viene di inghiottirsi la lingua) Accupu! Moru! Livativi, livativi di cca! (Alla moglie) Disgraziata tu nautra, a lingua, a lingua t’avissi a cadiri!

GAITANU
Cumpari, ma chi su sti cosi? Davanti di vostru jenniru, di so matri...
JANU
(Sbalordito) Ah, picchì chidda è... Affucu! Moru! (Le si rivolge contro) A casa, jitivinni a casa! Avistivu u curaggiu di veniri cca!

ROSINA
Eh no! Ora basta! Ma vui cu vi criditi di essiri? Cu schifiu siti! (Al figlio) Amuninni, amuninni a casa figghi me ca vi ospitu ju nno mentri chi nisciti i carti pi maritarivi. Viditi chi sorta di tiatru chi armò. E chi è! chisti manéri sunnu? Mancu si l’avissiru mmazzatu a vostra figghia; nun è cca, ringraziannu a Diu me figghiu travagghia e si voli criari ‘na famiglia, chi c’entranu tutti sti reciti: svinimenti, gridi... lassatimi... mi ccupo!

JANU
‘Nca va ca vi strincissi comu un cannavazzu, grannissimu manichinu di vitrina chi nun siti avutru! Quindi nun avissi a diri nenti! Comu, nui avemu crisciutu ‘na figghia dannucci tanta di ducazioni, rispettu pi l’autri, e tanti avutri belli cosi, e pi vui è comu fussi nenti chi nni prisintò tutti sti nuvità? Ci mancava sulu chi nni diciva chi spittava puru un figghiu! (Rimangono tutti bloccati a guardarsi gli uni con gli altri. Janu capisce e lo assalgono ancora i movimenti convulsi) No!!! A lingua tiratimi a lingua! U cori, u cori!

GAITANU
(Accorendo preoccupato) Cumpari, cumpari! No, ma cca u dutturi ci voli!

CLAUDIO
Io sono, dottore! (Si premura ad aiutarlo a rinvenire).

JANU
Unni sugnu? Chi mi sentu stranu. Chi ghiurnàta muvimintata! (Come se avesse perso la ragione) Unni mi trovu?

TERESA
Janu, Januzzu! Cca, cca si, a casa!

JANU
A casa… di cu?

SANTUZZA
Papà, papà, io sono Santuzza! E tu si a to casa.

JANU
Santuzza cui?

SANTUZZA
Papà, papà ti prego, (si mette a piangere) non fare così!

P. LUIGI
Iddu chi già nun discurrìa… ci ammancava puru chi nun canuscia cchiù a nuddu.

TERESA
Janu, janu! Januzzu! Rispunnimi, rispunnimi ti dissi!

JANU
(Rinvenendo) Teresa, chi successi? Ch haju? Forsi haju durmutu?

GAITANU
Cumpari, u discursu è bellu e bonu ma cca amu a quagghiari. Vaviti a pirsuadiri chi sti sciniggiati nun servinu a nenti; oramai chiddu ch’è fattu è fattu. Vostru jenniru è cca… so matri puru; Vi ‘mbrazzati…

TERESA
Cu cui, cu chidda s’havi a ‘mbrazzari memaritu? Cu ddu appenni panni? (Al compare) ‘Mbrazzativilla vui!
ROSINA
(Corre a prenderla) Ih, ma ora basta! (Le da un colpo di borsetta) Tiniti!

TERESA
A mia! (Le prende il cappellino e se lo mette sottoi piedi) Così, di supra ci ballu! E si nun vi nni jiti, ballu di supra macari a vui!

ROSINA
(A quelli che la tengono) Lassatimi, lassatimi!

TERESA
Viditi chi vi scotulu tutti ssi gingilli c’aviti o coddu e mi ci stuju i pedi di supra!

P. LUIGI
(Rimproverandola) Donna Teresa!

GAITANU
E finitila puru vui cummara! E circamu di truvari ‘n accordu!

TERESA
E chi accordu vuliti chi amu atruvari?

SANTUZZA
Ho capito, forse è meglio che me ne vado. (Si rivolge a Claudio e alla suocera). Andiamo, su!

GAITANU
Spetta tu navutra! Chi jatta priscialòra st’avutra! (A marito e moglie) Ma comu nun vi virgugnati maritu e mugghieri? Nun vi nni pari mali di chiddu ca stati cumbinannu? Comu, cca oramai, o u vuliti o no, siti tutta ‘na famigghia. Avissivu di chi essiri cuntentu c’attruvastuu un ghiennuru educatu, un picciottu di chiddu all’antica. Avissi statu di chisti di ora, cu stu ciriveddu sfasàtu chi hannu, a vui avissi pinsàtu e a vostra figghia. Ora iddi nescinu i carti, si maritanu e nui i ccumpagnamu a chiesa all’artari.

P. LUIGI
E cca ci nne navutru riliggiusu! Don Gaitanu puru vui parrati di chiesa? Vui chi nun sapiti mancu di unni quali latu ‘ncuminciari a farivi a cruci? A chi servi ca faciti sti discursa, si l’arma l’aviti cchiù ‘ngrasciati di vostru cumpari? A chi servi chi parrati di famigghia, si cu a famigghia di nostru Signuri nun vi ‘ncuntrati mai? Quant’havi chi nun viniti a chiesa? E diciticcillu l’urtimavota quannu fu! Quannu si maritò vostra figghia… e menu mali chi vi nasciu ‘na fimmina, chi s’era masculu avissi fattu macari a vostra stissa strata; e chi strata! Don Gaitanu, ma chi spirati forsi di jiri a dittari liggi purru dda supra? V’havi a ghiri bona, a carriari petri fariti pi tutta l’eternità, o chi criditi! Chiddu ca siminamu, un ghjornu ricugghiemu. (A Janu) E vu navutru, a cu spittati di jazzarivi e ‘mbrazzari a vostra figghia, a vostru jenniru e puru a… l’appendipanni! E sparti chi vincistivu a sinnacu! O vi pari mali pa genti, chi vostra figghia…

SANTUZZA
Papà, sinnacu divintasti?

CLAUDIO
E mio padre ch’era convinto di farcela!

ROSINA
E ju chi pinsàva…

TERESA
(Ironica) Di fari a Sindachessa! A signora scimisciolla!

GAITANU
Ancora, cummari! E jazzativi puru vui, cumpari!

JANU
Forsi aviti raggiuni cumpari, e puru vui parrinu a dirimi da genti. Forsi è propriu stu essiri misu sutta l’occhi da genti chi spinci sta specia d’orgogliu a farinni fari cosi chi macari nun vulissimu… però (indicando sua figlia e suo genero) puru vuiavutri nun è ca facistivu ‘na bella impresa.

TERESA
Senti, ma veru sindacu divintasti?

TURI
(Entrando) Sindacu, si, e pi un sulu votu!

CLAUDIO
(Va ad abbracciarlo) Papà!

TERESA
Ora, vistu chi ‘nchianasti, a jutamu dda figghiola chi ristau sula?

JANU
Allura tu… sapìi già cu era dda figghio la! E perciò è signu chi mi dasti u votu? Allura… ‘Nchianavu… pi tia?

SANTUZZA
Papà sugnu cuntenta di essiri a casa cu tia e cu a mamma. Ora vu pozzu diri: a Claudiu ci desinu u trasfirimentu e nuiavutri ni nni vinemu a viviri puru unni stu paisi; non si cuntentu?

GAITANU
Cumpari già vi vidu cu piccididduu ‘mbrazza e mezzu rimbambinutu. Anzi (A Santuzza), a quannu Santuzza stu eventu?

SANTUZZA
(Gioiosa) Mancanu du misi, setti jorna e tridici uri?

GAITANU
E’ sicuri chi nun ti scurdasti quarchi minutu?

TERESA
E’ masculu, o fimmina?

CLAUDIO
(Anch’egli contento) Masculu, masculu è!

JANU
Si propriu è essiri sinceru, era mugghi s’era ‘na fimmina; avissi a essiri riddulusu comu sò nannu…

TURI
Viditi di quali purpitu veni a predica!

TERESA
No, no! Megghi masculu! Si ‘nza ma ssimigghiava (ironica, indicando Rosina) da barunissa di setti cannola!

ROSINA
Sintiti cu parrò, a sindachessa!

JANU
U vuliti sapiri chi mi staju sintennu mali… di sinnacu?

P. LUIGI
Non cuminciamu cu l’acqua, ah!

JANU
No, no, chi capistuu! Vulìa diri chi siccomu manca picca a essiri… (accarezzando la pancia di Santuzza che glistava accanto) nonnu, e… sicuramenti d’ora ‘n poi haju… troppu (fa come cullare ilpiccolo) da fari… (Si toglie la fascia e la mette a Turi) Voli diri chi un sinnacu lu lassu fari a tia!

P . LUIGI
Eh no! E a chiesa? L’oratoriu?

TURI
(Portandosi il prete in disparte) Parrinu, comu si vidi chi vossia di pulitica nun nni capisci nenti. Havia sapiri chi troppu chiesi diventanu dispersivi e chi l’oratoriu… (rimangono tutti bloccati).


Fine